به گزارش مشرق، نشست نقد و بررسی کتاب روایتی از زندگی و زمانه آیت‌الله اکبر هاشمی‌رفسنجانی به نویسندگی شیرعلی‌نیا با حضور مؤلف، عباس سلیمی‌نمین و حسن بهشتی‌پور برگزار شد. 

سلیمی‌نمین مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران در ابتدای این نشست با بیان اینکه نقد چنین اثر ارزشمندی به معنای نادیده‌ گرفتن زحمات تولید این اثر نیست، یادآور شد: این نشست به دلیل پاسداشت و گرامیداشت این زحمات است و قطعاً دوستان مؤلف دنبال این بودند که نظرات منتقدان خود را گردآوری کنند و الان برای بهبود تدوین خود در آثار آینده استفاده کنند.

وی با اشاره به مقدمه این کتاب اظهار داشت: نویسنده در مقدمه تلاش کرده‌ چهره‌ بی‌طرفی از خود ترسیم کند و این‌گونه نشان دهد که به مسائل و رخ‌دادها نگاه بی‌طرفانه داشته، اما این بی‌طرفی در مقدمه کتاب مشهود نیست و در متن کتاب نیز بارها نقد شده، به طوری که می‌توان گفت مولف این مطلب را نادیده گرفته است. 

مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران با بیان اینکه یک شخصیتی ولو علمی اگر کار اجرایی را متقبل شود جامعه باید نسبت به آن حق انتقاد داشته باشد، اضافه کرد: وقتی عالمی وارد مقوله اجرا می‌شود و زمام امور اجرایی کشور را بر عهده می‌گیرد به اولین مسئله‌ای که باید بیاندیشید نقد جدی است، اما مولف در مقدمه کتاب به گونه‌ای وارد شده که به نظر نقد آقای هاشمی از سوی اصلاح‌طلبان و اصول‌گرایان به شکلی نادرست بوده و چهره‌ آقای هاشمی را نوعی مظلومانه ترسیم کرده و نقدهای موجود را غیرمنصفانه و غیرعادلانه می‌داند. 

سلیمی‌نمین با بیان اینکه در طول تاریخ برخی از نقدها و نسبت‌های داده شده به آقای هاشمی از سوی اصولگرایان و اصلاح‌طلبان ناروا بوده، گفت: با این وجود هم اصلاح‌طلبان و هم اصول‌گرایان بعضاً انتقادات جدی و اصولی به آقای هاشمی مطرح کردند که مانند انتقادات در زمینه مناطق آزاد و جنبش دانشجویی نقدهای اصولی و منطقی بوده است. 

وی اضافه کرد: البته برخی از این نسبت‌ها منطبق بر اصول نبود، مانند مباحثی که درباره ارتباط آقای هاشمی با ترور آقای حجاریان و یا فوت سیداحمدآقا مطرح شد، نسبت‌های دور از انصاف بود، اما انتقاداتی از جانب گروه‌های مختلف سیاسی به وی وارد شد که گاهاً درست و منطقی بوده، اما مولف تلاش کرده با زیر سوال بردن این انتقادات از هاشمی چهره مظلومی بسازد و این مسئله بی‌طرفی مولف را نقد می‌کند. 

مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران در همین زمینه گفت: برخی از انتقاداتی را که اصولگرایان به آقای هاشمی وارد کردند چه در مقدمه و چه در متن کم رنگ شده، به طوری که بی‌طرفی نویسنده حتی در عنوان‌بندی‌های کتاب مانند «دولت محمود» دیده می‌شود و این زیبنده چنین اثر وزینی نیست. 

سلیمی‌نمین با اشاره به بخشی از مقدمه کتاب گفت: به نظر بنده حتی اگر افرادی نسبت به شخصیت‌های بزرگی از وادی تخریب وارد شوند این مسئله برای آنها موهبت است و نباید نویسنده اثر به گونه‌ای وارد شود که همه چیز را شوره‌زار ببیند، یعنی حتی انتقادات غیرمنصفانه برای افرادی که دارای ابزار و رسانه هستند می‌تواند باعث رشد و بالندگی شود. 

وی افزود: در هیچ جای مقدمه این اثر دیده نمی‌شود که بگوید آقای هاشمی با انتقادات جدی مواجه شده و پذیرای آنها بوده، اما چند جای اثر این‌گونه بیان شده که انتقادات علیه آقای هاشمی سنگین بوده و هاشمی را در حوزه مظلومیت قرار می‌دهد. 

مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران ضمن انتقاد از این مسئله که چرا در این اثر نسبت به انتقادات درست و منطقی مطرح شده درباره مهدی هاشمی مطلبی عنوان نشده و نویسنده به نتیجه مشخصی در این پرونده نرسیده است، گفت: کافی بود نویسنده از اطلاعات افراد مطلع در این زمینه استفاده می‌کرد.

*هاشمی نشان داده حاضر نیست انتقاداتی که درباره خانواده‌اش صورت می‌گیرد را بپذیرد

سلیمی‌نمین گفت: استدلال شخصیتی مانند آقای توکلی درباره پرونده مهدی هاشمی و مقوله رشوه کاملا مشخص و بیّن است و من از همین جا همه دوستان را دعوت می‌کنم که سخنان آقای توکلی را درباره پرونده مهدی هاشمی مطالعه کنند.

وی افزود: رشوه گیرنده در اروپا و آمریکا محکوم می‌شود و آقای توکلی بدون اینکه نامی از مهدی هاشمی برده باشد درباره رشوه‌های موجود در این پرونده و روند آن در کشورهای دیگر مطالب درست و منطقی را مطرح می‌کند که اگر نویسنده به این مطالب به خوبی دقت می‌کرد و از این تحقیق بهره می‌برد به نتیجه مشخص و درستی در این پرونده می‌رسید.

مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران در بخش دیگری از نقد این کتاب با بیان اینکه آقای هاشمی نشان داده حاضر نیست انتقاداتی که درباره خانواده‌اش صورت می‌گیرد را بپذیرد، گفت: اگر آقای هاشمی همان زمانی که فائزه هاشمی در روزنامه زن با اشخاصی مانند شادی صدر و مراودات او با سلطنت‌طلبان محکم می‌ایستاد الان شاهد رفتارها و مراودات وی با بهائیان نبودیم. 

سلیمی‌نمین گفت: اگر هاشمی حاضر نباشد انتقادات افرادی که جناحی نیستند مانند آقای توکلی را بپذیرد، نمی‌توان گفت این شخصیت، شخصیت انتقادپذیری است و یا در توصیف او بگوییم این شخص از شوره‌زار انتقادات گذشته است. 

*هاشمی درباره خانواده‌اش گارد بسیار بسته‌ای می‌گیرد و این روند به زیان او تمام می‌شود

وی با بیان اینکه بنده با آقای هاشمی در مقاطع مختلف برخورد داشته‌ام، خاطرنشان کرد: بنده معتقدم آقای هاشمی قبل از ریاست‌جمهوری بسیار نقدپذیر بود؛ ما قبل از رسیدن ایشان به این جایگاه با وی مصاحبه کردیم، اما دوستان رسانه می‌دانند که آقای هاشمی در دوران ریاست‌جمهوری حاضر نشد مصاحبه اختصاصی با رسانه‌ها داشته باشد. 

مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران گفت: آقای هاشمی به هیچ عنوان درباره خانواده‌اش نقدپذیر نیست. یکی از مشکلات و اشتباهاتی که وی دارد این است که درباره خانواده خود گارد بسیار بسته‌ای می‌گیرد و این روند به زیان او تمام می‌شود؛ اگر نسبت به عملکرد نادرست فرزندان خود واکنش نشان می‌داد قطعاً نسبت ایشان در جمع نخبگان بسیار متفاوت‌تر از این چیزی است که می‌بینیم.

*حیف است شخصیت و تلاش آقای هاشمی به خاطر یک فرزند ناخلف مورد سوال قرار گیرد

سلیمی‌نمین گفت: آقای هاشمی سابقه طولانی در امور انقلاب دارند و حیف است شخصیت و تلاش ایشان به خاطر یک فرزند ناخلف مورد سوال قرار گیرد. اساساً چرا چنین شخصیتی خرج یک جوان ناخلف شود و بهتر بود نویسنده در کتاب این نکات را درج می‌کرد. 

وی با اشاره به مراودات فائزه هاشمی با سلطنت‌طلبان و بهائیان و سخنان بهائیان درباره شخصیت او گفت: همان‌طور که سخنگوی بهائیان گفت اظهارات فائزه هاشمی حرف یک روز نیست و گویای مراودات پیوسته‌ای است که صورت می‌گیرد و حتی درباره رشوه آقای مهدی هاشمی همه ما به عنوان شخصیت مسلمان قبح جبهه گرفتن از یک خارجی را می‌دانیم و می‌دانیم که این مسئله به ضرر منافع ملی است و اسناد خارج از کشور این پرونده به قدری روشن و بیّن است که ما را به نتیجه می‌رساند. 

مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران گفت: در هیچ کجای کتاب نیامده که آقای هاشمی خودش با عملکردش به خود ضربه می‌زند و این در حالی است که مولف می‌توانست در این زمینه‌ها تحقیق کرده و نتیجه را عنوان کند. 

*کتاب زندگی و زمانه هاشمی مشاور تاریخی ندارد/ کتاب اغلاط تاریخی فراوان دارد

سلیمی‌نمین نبودن مشاور تاریخی را کنار مولف اثر از دیگر نقاط ضعف کتاب زندگی و زمانه آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی دانست و گفت: برخی از مسائل تاریخی و روایات موجود در کتاب نادرست است، به شکلی که وجود یک مشاور تاریخی و مطالعه کتاب قبل از چاپ می‌توانست ایرادات موجود را برطرف کند، همچنین اغلاط تاریخی فراوانی در کتاب وجود دارد.

وی یکی از این ایرادات را درباره راهپیمایی عاشورا در دوران پهلوی دانست و گفت: شاه همواره از این می‌ترسید که این راهپیمایی‌های میلیونی به سمت کاخ شاه هدایت شود و به همین دلیل اگر هم مذاکراتی برای راهپیمایی صورت می‌گرفت برای این بود که راهپیمایی‌ها به سمت حسینیه ارشاد و بالاتر نباشد، در حالی که در این کتاب بر عکس این مسئله عنوان شده است. 

مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران گفت: در صفحه 174 کتاب درباره مذاکره شاه با سفیر ایران در کویت درباره حضور امام و تبعیت وی به کویت آمده، در حالی که شاه علاقمند بود امام‌خمینی(ره) هر چه دورتر شود تا ارتباط او با مردم کمتر شود.

سلیمی‌نمین گفت: ایراداتی از این دست در متن اثر درباره خروج شاه و شرط بختیار، محل دفن رضاخان، مسئله برغه‌ای و لایه کاپیتولاسیون در اثر دیده می‌شود که وجود یک مشاور تاریخی می‌توانست ضمن جلوگیری از این ایرادات اثر قوی‌تری را ایجاد کند. 

در ادامه این نشست، حسن بهشتی‌پور با بیان اینکه نقد کردن دوستی‌ بردار نیست، گفت: نقد را باید انجام داد اگرچه در کشور ما نقدپذیری و نقد کردن مشکلاتی دارد، اما قصد دارم نقد منصفانه‌ای داشته باشم.

وی افزود: مشاهده می‌کنیم که بر روی این کار زحمات بزرگی کشیده شد، این کار یک هزار و 700 عکس دارد که هر کدام از آنها کلمات بسیاری توضیحات دارد و در حدود 15 هزار اطلاع تاریخی وجود دارد، بنابراین ایراداتی ناگریز ممکن است پیش بیاید.

این تحلیل‌گر مسائل سیاسی با ابراز اینکه بنده پیشقدم شدم و از آقای سلیمی‌نمین درخواست کردم که در نشست حضور پیدا کند، خاطرنشان کرد: باید احساس کنیم که در مورد جمهوری اسلامی ایران باید کار کنیم و هر چقدر بهتر کار انجام شود ادامه راه بهتر خواهد بود.

بهشتی‌پور با بیان اینکه نقاط مثبت در هر نقدی باید دیده بشود، گفت: این اثر در ادامه 3 اثر قبلی نویسنده است. ما قبلاً کتاب همراه با عکس در غرب هم داشتیم و حتی در دوران کنونی نیز سلطنت‌طلب‌ها هم راجع رضاخان و محمدرضا پهلوی چنین کتاب‌هایی تالیف می‌کنند، اما در ایران چنین اقدامی تاکنون نبوده است.

وی با اشاره به اینکه اثر چهارم مولف به پختگی رسیده است، گفت: آقای شیرعلی‌نیا در مقدمه کتاب اشاره کرده که امکانات کافی برای استفاده از عکس نداشته‌‌اند و این اثر نشان می‌دهد مولف به سمت پختگی می‌رود و پیشنهاد می‌کنم در مورد شخصیت‌هایی مانند آیت‌الله کاشانی  و مصدق‌ هم چنین کتاب‌هایی نوشته شود.

بهشتی‌پور تاکید کرد: ظاهر کار ساده است، اما واقعاً این کار طاقت‌فرساست، حجم اطلاعات سرسام‌آور است. این کار اطلاعات زیادی به مخاطب ارائه می‌کند که بسیار خوب است و نویسنده در این اثر تلاش می‌کند مانند ماهی در داخل حوادث تاریخی لیز بخورد.

وی با بیان اینکه هر چقدر تاریخ به قدیم برگردد دست مولف بازتر می‌شود، تصریح کرد: عقب رفتن تاریخ باعث می‌شود اسناد چاپ شده بیشتری در دسترس باشند و اظهارنظرهای افراد موجود باشد، اما وقتی می‌خواهند به سال 94 برسند صحبت‌ کردن مشکل است، چون به اخبار محرمانه دسترسی وجود ندارد و محدودیت‌هایی وجود دارد و در این بخش مولف به خوبی از عهده کار برآمده است.

بهشتی‌پور با ذکر این نکته که کتاب 3 بخش عمده دارد، تصریح کرد: بخش اول مربوط به قبل از انقلاب، بخش دوم از پیروزی تا رحلت امام و بخش سوم از رحلت امام تا امروز را شامل می‌شود که خود این 3 بخش می‌تواند 3 کتاب جداگانه باشد.

وی با طرح اشکالاتی درباره این اثر اظهار داشت: اسم کوتاه‌تری برای کتاب می‌توان انتخاب کرد، در مورد سایر کتاب‌های مولف هم همین نظر را داشتم.

این تحلیل‌گر مسائل سیاسی با اشاره به اینکه این کتاب 8 دهه از تاریخ معاصر ایران را تحویل می‌دهد، گفت: نخ تسبیح کتاب آیت‌الله هاشمی است، اما در اصل 8 دهه را مرور می‌کند.

جعفر شیرعلی‌نیا درباره انتخاب اسم کتاب خود توضیح داد: در کل کتاب درگیر اسم نبودیم و مثلاً کلماتی مانند شیخ‌اکبر استفاده می‌کردیم و اگر فصل 9 را دولت محمود نامگذاری کردیم به این دلیل بود که دوران اصلاحات مربوط به یک جریان بود، اما تعبیر من این بود که دولت نهم دولت آقای احمدی‌نژاد بود، حتی آقای حدادعادل هم گفتند دولت احمدی‌نژاد مربوط به اصولگرایان نیست و جناح چپ هم می‌گفت این دولت به ما ارتباط ندارد.

مولف کتاب در پاسخ به اینکه چرا در مورد ماجرای مهدی هاشمی صحبتی به میان نیامده است، گفت: اطرافیان مهدی هاشمی گفتند که مسائل را باز نکردید و چیزهایی که آیت‌الله هاشمی گفت را در کتاب نیاوردید که یکی از آنها این بود که مهدی هاشمی باید به مقام معظم رهبری توبه نامه بنویسد و ما درباره پرونده مهدی هاشمی به چیزی نرسیدیم.

وی ادامه داد: محاکمه مهدی هاشمی محرمانه بوده و منتشر نشده است. اگر محاکمه را ببینید می‌توانیم نظر بدهیم، من به هیچ طرفی نرفتم و از کنار این مسئله گذشتم؛ آقای هاشمی می‌گوید ظلم شده و رئیس قوه‌ قضائیه می‌گوید مظلوم‌نمایی انجام شده و من در این کتاب آنجایی که فهمیدم دانسته‌های من کافی است به قضاوت پرداختم.

سلیمی‌نمین در ادامه این نشست اظهار داشت: آقای هاشمی در بعضی جاها تحلیل‌های متفاوت و اساسی با امام(ره) دارد و می‌گوید؛ اولین بار که جسارت کردم به امام بر سر بحث بنی‌صدر بود، تحلیل هاشمی مانند مشروطه است، علت جسارت هاشمی به امام نقصان تحلیل است که همین نقصان در آثار مکتوب‌شان دیده می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: اگر به درستی آقای هاشمی مانند امام مسائل را تحلیل می‌کرد در نوع عملکردش تاثیر می‌گذاشت.

مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران با تاکید بر اینکه درک تاریخی امام(ره) و هاشمی با اهمیت است، گفت: هاشمی‌رفسنجانی علناً گفته که امام مسائل را نمی‌فهمد و چون در خارج از کشور بوده و خودش در داخل مبارزه را رهبری می‌کرده مسائل را درک می‌کرده است.

سلیمی‌نمین تصریح کرد: خوب است کتاب مشخص کند تحلیل امام درست است یا هاشمی‌رفسنجانی، با چه تحلیلی 4 نفر از جریان مظفر بقایی را هاشمی در حزب جمهوری جا داد؟ آقای هاشمی از مظفر بقایی دفاع کرد و گفت که او با انقلاب اسلامی همراهی کرده و همچنان هاشمی بر این تحلیل غلط اصرار دارد.

وی اظهار داشت: در یک اثر تاریخی باید مشخص شود که امام(ره) با تحلیل درست توانست انقلاب را از خطر جدی عبور بدهد، اگر حرف هاشمی به کرسی می‌نشست معلوم نبود چه فاجعه‌ای رخ می‌داد.

مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران با تاکید بر اینکه هاشمی امام را متهم می‌کند به سازش‌کاری، گفت: هاشمی امام را  محکوم می‌کند که شما بنی‌صدر را نمی‌شناسید و ما بهتر این شخص را می‌شناختیم.

سلیمی‌نمین در پایان با تصریح به این موضوع که امام(ره) محور تاریخ ماست، خاطرنشان کرد: در این کتاب طوری بیان شده که نظر هاشمی صحیح بوده و کتاب می‌خواهد مخاطب را به این جا برساند که اگر امام با بنی‌صدر برخورد کرد به دلیل تلاش ما(هاشمی) بود، جوانانی که اطلاع زیادی از انقلاب ندارند با تاثیر از این کتاب به این برداشت می‌رسند که حرف هاشمی صحیح است.